Modern çağın yaşamımıza getirdiği hız alışkanlığı kronik bir şekilde çocuklara da aktarılınca başladığını bitiremeyen, oturduğunda duramayan, düşünmeden hareket eden, baktığında görmeyen, duyduğunda dinlemeyen, odaklanma ve konsantrasyon problemi yaşayan, basiretten, ferasetten ve özellikle de dirayetten uzak bir nesille karşı karşıya kalıyoruz.
Tüm bu yaşananlardan sonra akademik başarılar doğrudan etkilenerek düşüyor.
Hiperaktif, dikkati dağınık, dürtüsel bir öğrenci kitlesi ailelerini endişelendiriyor. Dikkat dağınıklığı ile ilgili yardım almak için aileler merkezimize müracaat ediyorlar.
Merkezimizde aşağıdaki dikkat ve algı testleri yapılmaktadır:
Benton
Burdon
D2
Bender Gestalt
Frostig
ÇOCUK VE GENÇLERDE DİKKAT BOZUKLUGU ÖLÇEGİ
Bu test Çocuk ve Gençlerde dikkat bozukluğu açısından yardıma ihtiyacınız olup olmadığını gösterir.
Tanı koymamızı sağlamaz ve bir uzmanın koyduğu tanının yerini almaz.
Sadece genel bir fikir verir.
* Aşağıda yer alan soruları cevaplayanız. Puanlarınızı toplayınız.
( Yok: 0 – Bazen: 1 – Sık: 2 – Çok sık: 3)
1. Dikkatsizce hatalar yapar.
2. Dikkatini sürdürmede zorluk çeker.
3. Aklı baska yerde gibidir.
4. Basladıgı isi bitiremez.
5. Dagınık ve düzensizdir.
6. Uzun dikkat isteyen isleri sevmez.
7. Sık esya kaybeder.
8. Dikkati kolayca dagılır.
9. Günlük etkinliklerde unutkandır.
10. Sürekli kıpır kıpırdır, oturdugu yerde kıpırdanır.
11. Yerinde oturamaz, sürekli ayaktadır.
12. Düz duvara tırmanırcasına hareketlidir.
13. Sakince oynamaz
14. Sanki motor takılmıs gibi hareket halindedir.
15. Çok konusur.
16. Sorulan soru tamamlanmadan cevap verir.
17. Sırasını beklemede güçlük çeker.
18. Söz keser, herseye karısır.
19. Kontrolünü kolay kaybeder.
20. Eriskinlerle tartısır.
21. Kurallara ve isteklere karsı çıkar.
22. Baskalarını istiyerek rahatsız eder.
23. Kolayca baskalarını suçlar.
24. Alıngandır, kolayca kızar.
25. Kızgındır, çabuk küser.
26. Kincidir, intikam almak ister.
27. Kabadayılık eder.
28. Kavga-dövüs baslatır.
29. Baskalarına tas, sopa vb. ile vurucu-kırıcıdır.
30. İnsanlara fiziksel olarak acımasız davranır.
31. Hayvanlara fiziksel olarak acımasız davranır.
32. Açıktan hırsızlık yapar.
33. Baska birini cinsel eylem için zorlar.
34. İsteyerek yangın çıkarır.
35. Esyalara istiyerek zarar verir.
36. Baskasının evine, arabasına zorla girer.
37. Bilerek yalan söyler.
38. Gizlice hırsızlık yapar.
39. 13 yas öncesinden beri yasaga ragmen evden kaçar.
40. Sebepsiz evden kaçar.
41. 13 yasından öncesinden beri okuldan kaçar.
NOT: Toplam puan 20 ve üzeri ise Terapial Psikoloji ve Danışmanlık Merkezi Çocuk Terapisi Birimimizden Destek Alabilirsiniz.
Gelişim Testleri
Çocuklarda gelişme geriliklerinin erken tanınabilmesi için sosyal, zihinsel, konuşma ve hareket gelişiminin belirli aralıklarla değerlendirilmesi gerekir.
Bu erken tanı, olabilecek sorunlar için önlem alınmasını ve çocuğun karşılaşabileceği çevresel ve yapısal sorunların erken saptanmasını sağlar.
wisc-r, agte, denver, bayley, gesell testleri en yaygın olanlarıdır.
Bu amaçla özellikle 0-6 yaş grubunda gelişimsel tarama testleri kullanılmaktadır. Gelişme gerilikleri çocuklarda ilk 6 yıl içinde en sık görülen sorunlardan biridir: çeşitli araştırmalarda toplumda %3-25 arasında görüldüğü bildirilmektedir. Gelişimsel bozukluklar özellikle bebeklik ve erken çocukluk çağında normal muayenede gözden kaçabilmektedir.
Bunları standart bir değerlendirme yapmadan tanımak güçtür. Gelişimsel basamaklarında geriliği olan bir çocuk erken dönemde anne-babası ya da hekimler tarafından bazen normal kabul edilebilmektedir. Birçok gelişimsel bozukluğun ancak çocuk iki yaşını geçtiği halde yürümediği, konuşmadığı ya da okulda başarısız olduğunda fark edildiğine sıklıkla rastlanmaktadır.
Oysa erken tanı ve tedavi ile daha erken, daha iyi bir duruma ulaşılabilir.
Sağlıklı gelişimi olan çocukların yaşamları boyunca 0-6 ay arasında bir kez mutlaka olmak üzere, 12-18 ay arası, 2-3 yaş arası ve 5-6 yaş arasında gelişim testi yaptırmaları önerilir. Eğer ilk değerlendirme sonucu şüpheli ise ya da risk altındaki bir bebekte yapıldıysa görüşme aralıkları sıklaştırılmalıdır.
GELİŞİM GÖREVLERİ:
“Kritik Dönem” kavramına benzeyen bir kavramdır ve özellikle karıştırılmaması için ayrı olarak ele alıyorum.
Gelişim görevi, kişinin içinde bulunduğu yaşam döneminde başarması gereken görevleri, kazanması gereken bazı özellikleri, geliştirmesi gereken davranışları ifade eder.
Kavramı Havighurts geliştirmiştir: Bireyin yaşamındaki belli bir dönemde ortaya çıkan, başarıyla elde edildiğinde, daha sonraki görevlerde (yaşantılarda) başarıya ve mutluluğa götüren, başarılmadığı durumlarda ise mutsuzluğa ve toplumun hoş görmemesine ve sonraki görevlerde (yaşantılarda) zorluklara neden olan görevdir.
Gelişim Görevlerinin Kuralları:
-Bireysel büyüme ve gelişme süreklidir.
-Bireysel büyüme, belirleme amacıyla dönemlere ayrılır.
-Her dönemdeki (evredeki) bireyler sahip oldukları genel özelliklerle nitelendirilebilirler.
-Belli kültürdeki bireylerin çoğu benzer gelişim evrelerinden geçerler.
-Toplum bireylerden bazı taleplerde bulunur.
-Birey şimdiki davranışını değiştirme talebiyle karşılaştığı ve yeni bilgiler edindiği sürece gelişim krizleri ortaya çıkar.
-Gelişim krizlerini karşılar ve çözerken kişi olgunluğun bir gelişim evresinden diğerine geçer.
-Görev bir evrede saf bir biçimde ortaya çıkar.
-Gelişim krizlerini çözme hazırlığı, çözülmesi gereken dönemden önceki dönemde ortaya çıkar ve olgunlaşır.
-Kişi kararlarını gözden geçirmek durumunda kalırsa, bir gelişim görevi, daha sonraki bir dönemde biraz daha farklı olarak ortaya çıkabilir.
-Kriz (görev), birey diğer gelişim görevine geçmeden başarı ile çözülmelidir.
Önemli Noktalar:
*Her birey, bir gelişim görevine “Kendine Göre” bir anlam yüklemektedir.
*Bireyler, gelişim görevlerine genel yaklaşım olarak ta “Bireysel Farklılıklar” gösterirler.
*Gelişim görevleri bir araya gelerek bir örüntü oluştururlar.
*Gelişim görevleri her birey için ortak bir özellik olsada, aşılması, anlamlandırılması, özellikleri ve yaşantıları ve elde edinilen başarı açısından son derece bireyseldir.
*Gelişim görevleri, “Kişinin Ona Yüklediği Anlamlar” doğrultusunda yaşanır. Bu açıdan üç önemli faktör vardır: Fiziksel Olgunlaşma, Toplumsal Beklentiler, Kişisel Değerler.
*Gelişim dönemlerindeki bireyin geçirdiği yaşantılar, bireyin kendisinden gelişim görevlerini bekleyen Topluma ve sosyal çevresine ve insanlara karşı olan yaklaşımlarını, bakış açısını olumlu-olumsuz etkilemektedir.
Yaşam Dönemleri ve Gelişim Görevleri:
Bebeklik ve İlk Çocukluk 0-6 Yaş Arası
Yürümeyi Öğrenme,
Katı Yiyecekleri Yemeyi Öğrenme,
Konuşmayı Öğrenme,
Beden Artıklarının Atılmasını Kontrol Etmeyi Öğrenme,
Cinsiyet Farklılığını ve Cinsiyeti Teşhir Etmemeyi Öğrenme,
Sosyal ve Fiziksel Gerçekliği Tanımlamak İçin Kavram Oluşturma ve Dili Öğrenme,
Okumaya Hazır Hale Gelme,
Doğru ile Yanlışı Ayırma ve vicdan Gelişimine Başlama.
Orta Çocukluk 6-12 Yaş Arası
Gündelik Oyunlar İçin Gerekli Fiziksel Becerileri Öğrenme,
Büyüyen Bir Organizma Olarak Kendine Karşı Yararlı Bir Tutum Oluşturma,
Yaşıtlarıyla Geçinmeyi Öğrenme,
Uygun Erkeksi veya Kadınsı Sosyal Rolü Öğrenme,
Okuma, Yazma ve Hesap ile İlgili Temel Becerileri Öğrenme,
Gündelik Yaşam İçin Gerekli Kavramları Geliştirme,
Vicdan, Ahlak ve Değerler Sistemi Geliştirme,
Kişisel Bağımsızlığa Ulaşma,
Sosyal Grup ve Kurumlara Karşı Tutum Geliştirme.
Ergenlik 12-18 Yaş Arası
Her İki Cins Yaşıtlarıyla Yeni ve Daha Olgun İlişkilere Erişme,
Erkeksi veya Kadınsı Role Erişme,
Bedenini Kabul Etme ve Etkili Biçimde Kullanma,
Ana-Baba ve Diğer Bireylerden Bağımsızlığa Ulaşma,
Evlilik ve Aile Hayatına Hazırlanma,
Bir Meslek İçin Hazırlanma,
Bir Değerler Sistemi ve Ahlak Sistemi Edinme,
Toplumsal Açıdan Sorumlu Davranışı İsteme ve Kazanma.
Genç Yetişkinlik 18-30 Yaş Arası
Eş Seçimi,
Eşiyle Yaşamayı Öğrenme,
Bir Aile Kurma,
Çocuk Yetiştirme,
Ev İdare Etme (-yi öğrenme),
Bir İşe Girme/Başlama,
Vatandaşlı Sorumluluklarını Üstlenme,
Topluma Uyumlu Bir Sosyal Grup Kurma/Bulma,
Yetişkinlik 30 + Yaşlar
Yetişkin Vatandaşlı ve Toplumsal Sorumluluğa Erişme,
Ekonomik Bir Yaşam Standardı Kurma ve Sürdürme,
Çocuklarının Sorumlu yetişkin Olmalarına Yardım Etme,
Yetişkin Boş Zaman Etkinliklerini Geliştirme,
Kendini Bir Kişi Olarak Eşiyle İlişkilendirme (kendini eşiyle birlikte ele almak)
Orta Yaşın Fizyolojik Değişikliklerini Kabul Etme.
Yaşlılık
Azalan Fiziksel Güç ve Sağlığına Uyum Yapma,
Emeklilik ve Azalan Gelire Uyum Yapma,
Eşin Ölümüne Uyum Sağlama,
Yaş Gurubu ile Açık bir Yakınlık Kurma,
Toplumsal ve Vatandaşlık Yükümlülüklerini Yerine Getirme,
Doyurucu Fiziksel Yaşam Düzenlemesi Oluşturma,
Önemli Not: Gelişim görevi, kişinin içinde bulunduğu yaşam döneminde başarmak durumunda olduğu becerileri ve kazanmak durumunda olduğu davranışları ifade eder. Belli bir yaşam döneminin gelişim görevleri fiziksel olgunlaşma, toplumsal beklentiler ve kişisel değerlerin etkisi altında belirlenir.
ÇOCUKLARDA GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
0-1 AYDA
Yüzü koyun yatırıldığında başını kontrol etme çabası içindedir. 4. haftada tutabilir ve kaldırabilir. Eli kapalıdır. Avucunun içine küçük bir nesne dokundurulduğunda sıkıca yakalar. Yüksek sese tepkide bulunur. Göz, yakın bir nesne üzerine kısa süre sabitleşebilir. Parlak renkler ve şematik şekiller üzerinde, gözün biraz daha fazla kaldığı izlenebilir. Tatlı, tuzlu, ekşi, acı besinleri ayırt edebilir.
1-4 AYLARDA
Omuz ve baş kontrolü görülmeye başlar. 3. ve 4. aylar içinde desteklendiğinde kısa bir süre oturabilir. Başını dik tutabilir. Kollarına dayanarak doğrulabilir. Görme duyusu gelişmiştir. Yatay hareket eden nesneleri izleyebilir. Göz ilgisini çeken nesneler üzerinde daha uzun süre kalır. Görme ve işitmenin işbirliği görülür. Sesin geldiği yöne bakar. Çevreye ilgi artar, ayak seslerine beslenme, banyo gibi hazırlıklara tepki verir. sosyal gülme 2. ay sonunda görülür. Esas sesleri taklit etme yeteneği gelişmiştir. Yakaladığı bir hareketi durmadan tekrar eder. Çıngırağı hızla sallayınca ses çıkardığını fark eder. Avuç içi ile yakalar. Herşeyi ağzına götürür. Eller hafif açıktır.
4-10 AYLARDA
Sırt üstü durumundan yan yatmaya geçebilir. Emekleme denemesi 5. ayda görülür. 7. ayda, sürünme ve emekleme gelişir. 8. ayda tam dönüş görülür. Uzatılan nesneyi yakalamaya çalışır. 6. ay içinde terredütlü yakalama görülür. 8, 9. aylarda iki küpü bir araya getirebilir. Ustaca yakalama 9. ayda görülür. Aynı ay içinde hangi elini seçtiğini belli edebilir. Sonra bu eli değiştirebilir. Katı mamaları, 4. ayın sonu ve 5. ay içinde yiyebilir. Anlamlı sesler ve heceler çıkarmaya başlar, taklit yeteneği gelişmektedir. Destekle oturabilir. Omuz ve baş kontrolü gelişmiştir. 7. ay içinde desteksiz oturma görülür. Yardımla ayakta durabilir. Tutunarak durma 9. ve 10. ayda görülür. Emeklemede ustalaşmıştır. Göz ve el koordinasyonunun başlangıcı 4. aya rastlar. 6. ay içinde tanıdık ve yabancı yüzleri ayırt etme başlar. Seçicilik görülür. Objeleri bir elinden diğerine geçirebilir. (Çocuklar genellikle9-12. aylar arası hangi ellerini kullanmak üzere seçtiklerini belli ederler. İki yaşına kadar sağ elini kullanmasına yardım ve özendirme söz konusu olabilir, oyuncağı sağ eline uzatmak, sağ elini rahat kullanacağı bir biçimde oturtmak gibi-ikinci yaştan sonra, sol elini seçtiğini ortaya koyarsa herhangi bir karışma zararlı olabilir. )
10-12 AYLARDA
Yardımsız ayağa kalkabilir. Tutunarak yürür. Erken yürüme görülebilir. Ortalama yürüme zamanı 13-15 aylar arasıdır. Yatma durumundan oturmaya geçebilir. Düşmeden, eğilebilir. Çevrede gördüğü davranışları taklit edebilir. Parmaklarını deliklere sokmaya çalışır;halkaları yakalar. Yetişkinlerin sallanarak ve vurarak yaptığı oyunlardan zevk alır. Üç küpü yan yana getirmeye çalışır. Ulaşmak istediği nesneyle arasındaki engeli kaldırabilir. Amaç-sonuç bağlantısını kura bilmektedir. Bu ilk zeka belirtisidir. Nesneleri son kayboldukları yerde değil, ilk denemede bulduğu yerde arar. Topu karşısındaki kişiye atma denemeleri yapar. Önceden anlama, kestirme görülür. Annenin kalkmasının onun gideceğine işaret olduğunu sezinler ve ağlayabilir. Yabancılardan çekinme ve korkma görülür. Kendini besleme isteği gösterir. Kaşığı kullanmak ister. Kahkaha ile gülebilir. Sevgi gösterir.
İki Yaş Çocuğunun Gelişim Özellikleri
İki yaş çocuğu en iyi şekilde koklama, tatma, dokunma, duyma ve görme duyuları yoluyla öğrenebilir. Çok meraklıdırlar ve her şeyi araştırıp keşfetmek isterler. Çok cesaretlidirler ve onların bu araştırıcı doğaları yetişkinleri korkutabilir. Bu nedenle, kısıtlanmaksızın denetlenmeleri gerekebilir. Dikkat süreleri 2-5 dakika gibi çok kısadır. Ancak bir şey onlara çok ilginç gelirse daha uzun bir süre etkinliğe katılabilirler. Bu dönemde çocuklar sık sık “hayır” kelimesini kullanır ve hatta çok hoşlandığı birşeyi isteyip istemediği sorulduğunda dahi hayır diyebilirler. Bu nedenle onlara “yemek için hazır mısın?” diye sormak yerine, “öğle yemeği zamanı” diye belirtebiliriz.. İki yaşındaki çocuk ancak iki-üç kelimelik cümleler kurabilir. Bu dönemde merak duygularının da bir sonucu olarak, sık sık “ne, niçin, nerede” gibi sorular sorarlar. Ancak onlar konuştuklarından daha fazla kelimeyi anlayabilirler.
Zihinsel Gelişim Özellikleri Yapılabilecek Aktiviteler
Şekilleri yerleştirebilme, Çocukların rahatlıkla alıp kullanabilecekleri yerlere oyuncaklarını yerleştirmelerini sağlama, İçerisine şekilleri yerleştirebilecekleri şekil kutuları verme Sınırlı ilgi süresi, Çocuklara 2-5 dakika sürecek kısa hikayeler okuma, Çocuklarla şiir ve parmak oyunları tekrarlama Yetişkini taklit, Çocukların kullanabilmeleri amacıyla, dramatik oyun köşesinde şapka, çanta, küpe gibi aksesuarlar bulundurma, Çocukların kendilerini görebilecekleri yerlere aynalar asma
18-24 AYLAR
Sandalyede rahatlıkla oturabilir. Elinden tutulduğunda, merdivenleri inip-çıkabilir. Tek ayak üstüne atlayabilir. Atlamada iki ayağını birden kullanamaz. Koşabilir;ancak ani dönüşlerde dengesini kaybeder. Kaşığı doğru tutar ve ağzına götürebilir. Araç kullanarak, ulaşmak istediği nesneyi yakalayabilir. Tekerlekli arabayı çekebilir. Topa tekme vurabilir. Bebeğinin gözünü, kulağını, ağzını v. b organlarını gösterebilir. Bazı nesneleri veya canlıları resimlerinden tanır ve gösterir. Objelerle ilgili etkinliklerde, yatay kavramına doğru bir yöneliş izlenir. Doğrudan algı alanında olmayan, ancak daha önce gördüğü bir olayı, taklit yoluyla, ortaya koyabilir. İlgi alanında dikkat toplama ve hatırlama süresi, yaklaşık 15 dak. dolaylarındadır. Yeni etkinlikler dener;beceremediğinde, önce ustalaştığı benzer bir davranışı tekrarlayarak çözüm arar. Düşüncelerini, taklit yoluyla, davranış ve tavırlarıyla ortaya koyar. Yapması istenen basit istekleri yerine getirebilir. Oyuncaklarını bir sepete koyabilir. Kitap sayfalarını üçer-beşer çevirebilir;tek tek çevirmeyi de becerebildiğini, zaman zaman, ortaya koyar. Kağıdı katlamaya çalışır;el seçimini ortaya koyar;ancak zamanla bu seçimi kendiliğinden değiştirebilir. Tahta küpleri kutudaki yerlerine yerleştirebilir. Bir kelimelik cümleler çoğunlukta olmakla birlikte, iki kelimelik zaman zamanda, üç kelimelik cümleler kurabilir. Öz-yönelim çok güçlüdür;sevdiği kişi ve nesneleri paylaşmak istemez. Mutluluk ve haz duygularını, yoğun biçimde, belli eder. Utanma, korku, öfke kıskanma duyguları belirir. Diğer çocuklara ilgi artar. Onlarla birlikte olmak ister;ancak, yan yana sürdürülen paralel oyunlar görülür. Dışkılama kontrolü gelişmektedir.
3 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
Büyük ve küçük kas aktivitelerinde daha başarılı, daha fazla kontrole sahiptirler. Daha istekli, ilgili arkadaş canlısı ve daha bağımsızdırlar. Hikaye dinlemek ve tekrarlamaktan hoşlanırlar. Dikkat süreleri hala çok kısadır. Üç ve daha fazla kelime içeren cümleler kurabilirler. Hala hatalı konuşmakla birlikte konuşmalar daha anlaşılır şekildedir. 1000 kelime hazinesine sahiptirler. İki-üç emri arka arkaya yerine getirebilirler. Su köşesi aktivitelerinden hoşlanırlar.
Zihinsel Gelişim Özellikleri Yapılabilecek Aktiviteler
Üç objeyi seçme ve sayma
Her çocuk için masaya çatal, kaşık, tabak koymalarını isteme. Bahçeden seçerek üç çiçek toplamasını isteme. Dört-altı rengi tanıma ve eşleştirme (önce kırmızı, yeşil, mavi, sarı daha sonra kahverengi, siyah, turuncu, mor) . Bir daireyi her biri farklı renk olacak şekilde altı eşit parçaya bölme ve çocuktan bu altı rengi seçerek etrafına yerleştirmesini isteme. Altı tane renkli kutu ve altı tane aynı renkteki fasulye torbaların çocuğa vererek, uygun renkteki fasulye torbasını uygun kutuya fırlatmalarını sağlama
Bir kutuya 8-10 tane farklı renkte nesne koyarak çocuktan ismi söylenilen renkteki nesneyi bulmasını isteme, Merdivenleri tek adımlarla çıkabilir. Tek ayak üzerinde durabilir zıplar;parmak uçlarında yürüme denemeleri yapar. Koşmayı daha iyi becerir;köşeleri rahatlıkla döner, hızını artırabilir ve azaltabilir. Zaman zaman tökezlenir ve düşer. Ayakkabılarını (genellikle ters) giyinebilir;ancak bağcıklarını bağlayamaz. Basit giysileri giyebilir. ve çıkarabilir. Küpleri üst üste koymada ustalaşmıştır. 9-10 küple kale yapabilir. Küpleri yatay kullanma görülür. Su dolu bir bardağı taşıyabilir;suyunu içebilir. Çatalla yemek yemeye başlar. Kaşık kullanmada ustalaşmıştır. Kağıdı yandan katlayabilir. Gösterildiği halde, genellikle köşe katlaması yapamaz. Köşeli, dikey çizgiler çizebilir. Bir insanı normal çizemez. Yuvarlak çizgilere geçiş görülür. Tuvalet ihtiyacını belirtir. Ancak, zaman zaman, oyuna daldığında ya da bazı geceler, haber verme gecikebilir. Yuvarlak, kare, üçgen şekilleri eşleştirebilir;yerine yerleştirebilir;ancak bu şekilleri çizemez. Özellikle dilde, bu eşleştirme yeteneği belirgindir. Objeleri kolayca sınıflayabilir;tanımlayabilir;kıyaslayabilir. Ana renkleri tanır ve eşleştirebilir. Durmadan soru sorar. Uygun olan ve olmayan davranışlarıyla ilgili tepkileri anlayabilir;bunlara göre kendini yöneltebilir. Koku ve dokunma farklılıklarını ayırt edebilir.
4 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
El becerileri daha gelişmiştir. Daire ve kare şekillerini kopya edebilir. Vücudun baş bölümlerinin bulunduğu resimler çizebilir. Büyük parça “yap-boz”ları yerleştirebilir. Hikayelere başlıklar uydurur ve konuları birbirine bağlar. Blok ve dramatizasyon köşelerinde oynamaktan çok büyük zevk alır. Çok fazla konuşarak yetişkinin sabrını dener.
Zihinsel Gelişim Özellikleri…. Yapılabilecek Aktiviteler
(İki uzun çizgi çizme)
Çocuklarla uzunluğu hakkında konuştuktan sonra renkli kurdeleleri kesmelerini sağlama. Üç-dört farklı uzunlukta samanı kesme ve onları uzunluklarına göre sıraya koymalarını sağlama (Dört ve daha fazla sayı sayma). Dört fasulye torbasını seçerek, sayarak fırlatmalarını sağlama. Çocuklardan zıplarken saymalarını isteme. Yemek zamanı arkadaşlarını saymalarını isteme. Kutudan dört kurabiyeyi sayarak almalarını isteme. Meyveyi dört parçaya kesmelerini isteme. Grup kararlarını oylama ve her oyu gösteren bir grafik yaparak oyları sayma (Altı rengi isimlendirme ve tanıma ). Gün boyunca karşılaştığı nesnelerin renklerini tartışma. Örneğin: Kırmızı ışık, yeşil ağaç, sarı muz gibi. Bir grup nesneyi renklerine göre ayırma, benzer ve farklılıklarını söyleme. Koşmada daha güvenlidir. Bir bacak üzerinde daha uzun süre dengede durabilir. Sekemez;bu beceri 5 yaşına doğru görülür. Top yakalamada becerisi artmıştır. El-göz işbirliği gelişmiştir. Elini, yüzünü yıkayabilir. Dişini fırçalar. Kendi başına giyinebilir;düğmelerini ilikleyebilir. Saçını tarar. Dökmeden bir kaptan diğerine su boşaltabilir. Bloklarla küpleri kullanarak binalar yapabilir. Diğer çocuklarla yarışmaya girer. Paylaşabilir. Öz-yönelim hala yoğun olmakla birlikte başkalarının varlığına ve haklarına bilinçlenme başlamıştır. Büyük küçük kavramları gelişmiştir. Ancak “orta” ölçüyü ayırt edemez. Kağıdı köşeli katlamada hala güçlük çeker, zaman zaman başarır. Objeleri 4 e kadar sayabilir. Az-çok kavramı gelişmeye başlar. Birkaç harf yazabilir. Kitap sayfalarını rahatlıkla, tek tek çevirebilir. Makası kabaca kullanabilir. Masal dinlemeyi sever. Dikkat süresi 10-15 dk ile değişir. Üç tekerlekli bisikleti kullanmada ustalaşmıştır. Ana renklerin isimlerini rahatlıkla kullanır. Eksik çizilmiş resimlerin bir-iki eksiğini görebilir. Üçgen ve kare şekilleri kabaca çizebilir. Artı ve çarpı şekillerini çizebilir. İnsan resmini bir baş ve ona bağlı olarak çıkan iki çizgi ile belirterek çizer. Beden bu çizimde yer almaz. İki-üç kişilik grup oyunlarına katılır. Boyda 5-6cm. lik; kiloda1, 5-2. kgr. lık bir artış gösterir.
5 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
Motor becerileri daha gelişmekle birlikte harf ve sayıları ters yazabilir. Durmaksızın konuşur ve sorular sorar. Zaman kavramı ile daha fazla ilgilenmeye başlar ve saatin akrep ve yelkovanının temel hareketlerini bilir. İlk, orta ve son gibi pozisyon kavramlarını bilir. Kendi adını yazabilir veya gördüğünde tanıyabilir. Dikkat süreleri artmakla birlikte yetişkine oranla hala çok kısadır. Gerçek ile hayali çok zor ayırt edebilirler.
Zihinsel Gelişim Özellikleri… Yapılabilecek Aktiviteler
(İsmini tanıma)
Çocukların görünmeyen bir yerlerine adlarını yazma. Elbise ve ayakkabı dolabına her bir çocuğun adını yazma (çocuk sizi bunu yaparken izlemeli). Çalışmalarına isimlerini yazmaları için cesaretlendirme. (Birden yirmiye kadar ezbere sayma). Masada çocukları sayma. Peçeteleri sayma. Tabakları sayma. Çocukların karşılaştıkları materyalleri onlarla sayma (Birden beşe kadar sayıları yazma). Sayıları yazmaları için çocuklara kağıt kalem verme. Tıraş köpüğü vererek çocuğun bunlarla sayıları yazmasını isteme. (İlk, orta ve son pozisyonlarını anlama)
A. Hafta içinde ilk, orta ve son kavramını anlamak için temizlik kuyruğunda çocukların yerlerini değiştirme
B. Üç araba koyarak ilk, orta ve son hakkında konuşma
Koşma, sekme ve atlamada vücut hareketleri tam bir denge içindedir. Küçük kas gelişimi ileri düzeydedir. Kalemi rahatlıkla kullanabilir. Kesme ve yapıştırma etkinliklerine ilgi duyar. Kare ve üçgen şekilleri rahatlıkla kopye edebilir;ancak, baklava biçiminin meyilli kenarlarını çizmede, hala güçlük çeker. Karşılaştırmalar yapabilir. Kendini eleştirebilir. Çevresini denetlemek ister. İnsan resmini, baş, bacaklar ve ayaklar olarak çizer. Bedenin bu çizimde yer alması, altıncı yaşa doğru gerçekleşebilir. Objeleri on’a kadar sayabilir. Büyüklük küçüklük kavramlarından sonra “orta””yarım” ve “ikisi arası” kavramlarında da gelişme görülür. Olaylarla zamanı birleştirmeye başlamıştır. Sabah ve akşamı bilir. Televizyonda sevdiği dizinin zamanını hatırlamaya başlar. Bilgi toplayıcı sorular sorar. Kelimelerin anlamlarını öğrenmek ister. Basit kelimeleri, özellikle kendi adını kopye etmek iste;deney fırsatı verildiğinde başarılı olur. Para ile alış veriş yapabilir. Düzen duygusu gelişmiştir. Çevresini denetlemek ister. Ayakkabılarının bağlarını bağlayabilir. Eksik insan ve eşya resimlerini tamamlayabilir. Önceleri olduğu gibi korku ile sık sık sarsılmaz. Kendine ve çevresine güvenir. Gerçek ve hayal arası ayrımı yapmaya başlar. Yaptığı işin görülüp beğenilmesini ister. Sosyal uyum için gerekli davranışları, çevresinde gördüğü örnekleri taklit ederek, elde eder. Benlik kavramı iyice gelişmiştir. Özdeşleşmek üzere seçtiği birey gibi hareket etmeye özen gösterir. Boyda 5-6cm. lik;kiloda1, 5-2. kgr. lık bir artış gösterir.
6 YAŞ ÇOCUĞUNUN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
Canlı ve coşkulu olduğundan yeni şeylerle yeteneklerini denemeye heveslidir. Bu nedenle yeni denemelere girmeye çok isteklidir. Okuma yazma ve sayıları kullanma yeteneğinin ilk adımlarını atabilir. Fakat öğrendikleri şeyler hala gözlemlediği ve yaptığı şeylere dayalı olup, soyut düşünemezler. Beş yaşa oranla daha titizlikle üçgen çizebilir, kareyi daha doğru biçimde kopya edebilir. Nesnelerdeki benzerlikleri ve farklılıkları söyleyebilir. Ortalama 3000 kelime hazinesine sahiptir. Geçmiş, şimdi ve gelecek zaman kavramları şekillenmeye başlamıştır.
Ev içi ve dışı etkinliklerde çok canlıdır. El becerisinin ona sağlayabileceği olanakları keşfetmiştir. Bloklarla çeşitli yapılar yapar ve oyunlarında bunları kullanır. El işi çalışmalarını severek yapar. Rahatlıkla keser; yapıştırır;katlar ve şekil verebilir. Top ve ip oyunları yaygındır. Erkek çocukların genellikle top, kız çocuklarının ise ip oyunlarını yeğledikleri görülür. Oyunlarda kız-erkek ayrımı görülmeye başlar. Grup oyunlarına istek artmıştır. Çizgileri daha gerçekçidir. Bir insan resmini, baş, gövde, kollar ve bacaklarını belirterek tan çizebilir. Şekilleri tanır eşleştirebilir. Harfleri kopye edebilir;adını yazabilir. Kitapta resim boyamayı ve resim yapmayı sever. Pasif kelime hazinesi ilköğretim için gerekli görülen zenginliğe ulaşmıştır. Kendi görüş açısından sağ ve sol tarafını ayırt edebilir;ancak, diğer bir kişinin sağ ve sol kolunu göstermekte güçlük çeker. Basit alış verişleri rahatlıkla yapabilir;paraları tanır.
ZEKA TESTLERİ / ZEKAYLA İLGİLİ PSİKOLOJİK TESTLER
Zeka’nın çeşitli tanımları yapılmıştır. Zeka bir adaptasyondur. Bir başka tanıma göre testlerin ölçtüğü şeydir. Zeka, tekrarla kazanılmış bir davranış alışkanlık süreci olarak tanımlanabilir.
Bunların içinde deneme, yanılma, araştırma, alışkanlıklar vardır. Zekayı etkiileyen bir çok faktörler vardır.
BUNLAR :
Genetik faktörler
Çevresel faktörler
Beslenme
şeklinde sıralanabilir.
Fonksiyonel bakımından zeka, tanıma fomksiyonlarının giderek bir denge meydana getirmesidir.
Yapısal açıdan zeka, herşeyden önce, aksiyonların giderek ters giderliğiyle belirlenir. İlkel aksiyonlar tek yönlüdür:
ÖRNEĞİN: Kedinin süt içmesi gibi. Bunlar bir amaca ulaşması için yapılan fiillerdir.
Amaç sağlanınca bir şey kalmaz. Üstün zekalı fiiller ise işlemlerdir bunlar öyle aksiyonlardır ki maddi olduğu kadar ters gider karakterdedir.
ÖRNEK:1+1=2 dir, 2 den 1’i çıkararak tekrar 1 i bulabiliriz. Toplamayı çıkartmaya dönüştürmek ters giderlik işlemidir.
ZEKANIN BELİRLİ AŞAMALARI:
DUYU HAREKET ZEKASI (0 – 1,5 – 2 YAŞ )
Bu hareket ve algılardan oluşan zeka biçimidir.Bu çocuğun konuşmasından önce gelen dönemde yer alır.
Köhler, genel olarak duyu– hareket zekasının antropoid maymunlarda bulunduğunu göstermiştir. Bu maymunlar meyvayı yakalayabilmek için araç kullanabilmekte ve dolambaçlı bir yol izleyerek meyva ile kendi arasındaki engeli ortadan kaldırabilmektedir.
Bu davranışın 11 – 12 —– 18 aylık çocukta bulunduğunu en ilkel yüzeylerinden başlıyarak gözlerimizin önüne sermiştir.
Birinci aşama : Refleklerin işletilmesi, (0-1,5 ay ) Doğuşta çocukta refleks faaliyetleri görülür. Göz bebeği refleksi,göz kapağı refleksi, emme refleksi gibi. Refleksler çevre ile olan ilişkilerinde önemli rol oynarbu davranışlar çocuğun psikolojik hayatını belirler.
Çocuk ağzına bir nesne dokununca emmeye başlar yorganı, çarşafı, parmağını emer ne bulursa ağzına götürür. Annesinin göğsünü görürse ona yönelir.
İkinci aşama: İlk alışkanlıkların kurulması ( 1 -4,5 ay )
Bazı çocuklar birinci ayın sonuna doğru ellerini ağızlarına götürürler ve baş parmaklarını emerler. Ağız tepkileri ile el tepkileri kaynaşmış olur böylece yeni bir kazanç meydana gelmiştir. Tesadüfen olan bir şey daha sonra alışkanlık halini alır aynı biçim de çocuk işittiği bir sese bakar bu nesneye elini götürür, yanan bir kibritin alevini izler.
Üçüncü Aşama: Amaçla aracın ayrırt edilmesi (4,5 8–9 ay )
Çocuk ayaklarıyla bebeğine vurur onu sallar ve bu hareketi devam ettiirir.
Dördüncü aşama: Araçla amacın bir birine bağlanması ve bunların yeni durumlara uygulanması (8–9 –11 — 12 ay )
Bu dönemde ilk kez tam anlamıyla zekalı davranışlar görülmeye başlar. Çocuk nesneleri sallama davranışına sahiptir. Her hangi bir nesnenin arkasına saklanan başka bir nesneyi bulabilir.
Beşinci Aşama: Deneyler yaparak yeni araçların keşfi (11– 12 — 18 ay )
Çocuk deneyerek yeni yollar keşfeder bir örtü üzerinde bulunan nesneyi yakalayamazsa, örtüyü çekerek o nesneyi yere düşürerek alır.
Altıncı Aşama: Zihinsel düşünce yoluyla yeni araçların icadı ( 18 — 24 ay ) Artık çocuk sadece deneme yanılma yoluyla değil, ilişki bilinci ile kendisini kontrol ederek haraket eder daha önce edindiği tecrübelerle yeni karşılaştığı problemleri çözmeye çalışır.
SOMUT İŞLEMLER
Formasyon dönemi:1,5 7–8 yaş bu dönemde çocuk ta sembolik düşüncenin doğduğu görülür, yani çocuk bir şeyi diğer bir şeyin aracılığıyla canlandırabilir.
ÖRNEĞİN: Oyun oynarken beyaz bir taşı ekmek olarak kullanabilir. 1,5 yaşında ki çocuk ta sembolik fonksiyon görülür.Çocuğun kullandığı ilk sözlü şemalar bize çocuğun duyu haraket şemalarının kavram haline dönüşme yoluna girdiğini gösterir. Bu gelişme çok ağır meydana gelir ilk başta yarı sözlü işaretlere bağlı duyu hareket şemaları bir sınıf nesneye bir kelimeyi ortaya koymaz daha ziyade bir birine benzer tecrübeler ortaya konur. ÖRNEK: Treni gören çocuk çuf çuf der bunu farklı durumlarda tekrarlayabilir.Bir araba görüncede yada bir adam görüncede aynı şeyi söyleyebilir. Bu aşamada çocuk egosantrik düşünür çocuk türe göre tanımlama yapar fakat bazı, hepsi ayrımını henüz yapamaz.
DENGE DÖNEMİ:
( 7—8 YAŞLARIN DA )Çocuk ta bir bütünde meydana gelen değişiklikler çocuk için önemlidir. Bu dönem de sınıflama, serileme, değişmezlik, sayı, mekan kavramları meydana gelir.
SOYUT İŞLEMLER:
(11 —- 12 ———– 14 — 15 YAŞ ) Yedi sekiz yaşlarından itibaren sosyalleşmeye başlayan çocuk, onbir, oniki yaşların da oyun kurallarının kişiler arası anlaşma sonucun da meydana geldiğini anlayacak kadar ilerlemiş durumdadır. Bu dönemde de görüş alışverişinde buluna bilir.Olaylar olmadan sonuçlarını kestirebilmeye başlamıştır.
Bu dönemde kanıtlara göre fikirleri kabul eder varsayımlar yapar olayların nasıl olduğu nu düşünmeye başlar duyu dışı olayları doğa üstü olaayları kavramaya çalışır.
Yargılarını mantıksal olarak destekleye bilir.Karmaşık ilişkileri çözmeye çalışır.
ZEKA (IQ) TESTLERİ:
Zeka Testleri İçin Bilgi ve Randevu Alabilirsiniz
0-5519448002
WISC-R ZEKA TESTİ
Bu test 6-16 yaş arasındaki çocuklara uygulanır. Test genel bilgi, genel kavrayış, aritmetik, benzerlikler, kelime bilgisi, resim tamamlama, resim düzenleme, küp yerleştirme, parçaların yerine konulması, labirentler den oluşmaktadır. Bu test sonucun da diğer zeka testlerinde olduğu gibi zeka bölümü ortaya çıkar.
130′ ÇOK ÜSTÜN
120 -129′ ÜSTÜN
110-119′ PARLAK
90–109′ ORTA
80– 89′ NORMAL
70 – 79′ SINIR HALİ
69 – VE AŞAĞISI GERİ ŞEKLİNDE TANIMLANMAKTADIR.
Çocuğu yapılan tek bir testle değerlendirmek yanlış olur bazı durumlarda farklı zamanlar da ve farklı bir ortam da testi tekrarlamak ta yarar vardır tek bir test le yetinilmemeli farklı zeka test leri uygulanıp ikisinin ortalaması alınmalıdır. Çünkü tek bir zeka testinden elde edilecek sonuçlar yanıltıcı olabilir.
BAYLEY BEBEKLER İÇİN ZEKA TESTİ
PORTEUS LABİRENTLERİ TESTİ
STANFORD-BINET ZEKA TESTİ
BEŞ, ONBEŞ YAŞ ARASI ÇOCUKLARA uygulanır.
GOOD-ENOUGH-HARRIS BİR İNSAN ÇİZ TESTİ
Çocuktan bir insan resmi çizmesi istenir çizdiği resmin ayrıntılarına göre puanlama yapılır bu puana göre zekası hakkında bir bilgi edinilmiş olunur.
CATTEL ZEKA TESTİ
Özellikle dikkat ölçen bir testtir.
Zeka testleri çocukların muhakeme, algılama, dikkat, kelime bilgisi, sözel ifade yetenekleri, hafıza yetenekleri,motor becerilerini, genel bilgilerini , genel kavrayışlarını ölçen araçlardır. Bu testler sayesinde çocukların zihinsel durumları ortaya konur zekaların da bir sorun var mı yok mu bunu anlamaya yarar ayrıca problemlerine teşhis için yararlı bir araçtır. Bu testleri üniversitelerde eğitimleri sırasında alan uzmanlar tarafından uygulanmalıdır. Böyle bir eğitim almayan kişiler tarafından uygulanmamalıdır. Ayrıca bu testler bir amaç için uygulanmalıdır.