Kleptomani , karşı konulmaz hırsızlık dürtüsüyle ortaya çıkar. Bu tür durumlarda kişi ihtiyaç duymadığı , satın almaya gücünün yettiği şeyleri çalar. Diğer yandan ise parasal değeri çok az olan ya da hiç olmayan eski eşyaları da çalar. Böylece kişi hırsızlık yaparak rahatladığı bir gerilim yaşar.
Kleptomani genel olarak ergenlik döneminde ortaya çıkar. Kadınlarda ise erkeklere oranla daha sık ortaya çıkar. Temelde hırsızlık yasa dışı olduğu için hukuki anlamda problemler ortaya çıkar. Bu yüzden bazen tutuklanma , yargılanma ve hapis cezası alırlar. Yapılan araştırmalarda Kleptomani tanısı olan kişilerin %70’e yakınının hırsızlıktan tutuklandığı ifade edilir. Bu kişilerin ise %20’sinin hüküm giymiştir.
Kleptomani Belirtileri Nelerdir ?
DSM-5’e göre bu belirtiler arasında şunlar yer alır ;
- İhtiyaç duymadığı eşyaları çalma konusunda güçlü dürtü
- Dürtüleri kontrol etmekte yetersizlik
- Dürtüler sonucunda ortaya çıkan gerginlik , endişe ve uyarılma
- Hırsızlıktan sonra suçlu hissetme
- Pişmanlık
- Kendinden nefret etme ve utanma
- Tutuklanma korkusu
- Dürtülerin tekrarlaması ve kleptomani davranışı
Hırsızlık ; kişinin yaşadığı gerilimi azaltır. Ancak ardından yoğun bir pişmanlık ortaya çıkar. Böylece pişmanlık ve suçluluk duyguları çok artar. Bu noktada şuna dikkat etmek gerek. Kleptomani kişi için bir kazanç elde etmeye neden olmaz. Burada önemli olan hırsızlık değil elde edilen hazdır. Bu yüzden bu kişiler maddi bir kazanç için hırsızlık yapmaz. Buradaki temel amaç maddi bir kazanç değildir. Hatta çoğu durumda çalınan eşyaların maddi değeri çok azdır. Hatta bazı eşyaların maddi değeri hiç yoktur.
Bazı durumlarda kişi çaldığı eşyayı kullanmaz. Tekrardan yüzüne bakmaz. Hatta bazı durumlarda çevresindeki insanlara hediye eder. Bazen ise çaldıkları şeyi kurumlara iade ederek rahatlar.
Kleptomani Nasıl Ortaya Çıkar?
Hırsızlık davranışı planlı şekilde olmaz. Kişi dürtüsünün ortaya çıktığını fark eder. Böylece çalma davranışını sergiler. Genellikle alışveriş merkezleri ya da marketlerde ortaya çıkar. Ancak bu durum dürtülerin yoğunluğuna göre değişir. Dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta ise şudur. Bu kişiler eğer ki yakın çevresinde kendisini kontrol eden birini görürse hırsızlıktan vazgeçer.
Eğer ki bu tür davranışlara sahipseniz mutlaka psikolojik destek alın. Çoğu insan bu tür durumlarda tutuklanacağını düşündüğü için yardım almaz.
Kleptomani Nedenleri Nelerdir ?
Normal hırsızlık davranışından farklıdır. Hırsızlar , yapacakları şeyi önceden planlar. Gözlemler. Eğer ki durum müsaitse harekete geçer. Elde ettikleri şey temelde maddi kazançtır. Bu yüzden yükte hafif pahada ağır şeyler tercih eder. Ancak kleptomani durumunda kişi gerilimi azaltmak için hırsızlık yapar. Planlı şekilde ortaya çıkmaz.
Kişide var olan serotonin miktarındaki düşük olması kişiyi çalma davranışına iter. Serotonin temelde ruh halini ve duyguları düzenler. Ancak bu hormonun düşük olması kişinin dürtü kontrol bozukluğu yaşamasına neden olur.
Diğer yandan var olan bağımlılık bozuklukları da kişiyi bu davranışa iter. Bu tür durumlarda kişi elde edilen ödül ile doyum sağlar. Hırsızlık davranışı tekrar ettikçe kişi doyum elde eder. Ancak bir yerden sonra normal risk teşkil eden durumlar doyum vermez. O yüzden daha riskli davranışlar ortaya çıkar.
Diğer yandan kaygı bozuklukları ile de ilgili durum vardır. Yapılan çalışmalarda panik atak , anksiyete bozukluğu , obsesif kompulsif bozukluk gibi durumların da etkili olduğu ifade edilir. Ayrıca yeme bozuklukları ve bipolar kişilik bozukluğu ile de yüksek ilişkisi vardır.
Kleptomaniye Hangi Kişilik Bozuklukları Eşlik Eder ?
Yapılan çalışmalarda çalma davranışına en sık eşlik eden kişilik bozukluklarının Paranoid KB ve Histrionik KB olduğu ifade edilir. Diğer yandan Bipolar Bozukluk da eşlik eder.
Kleptomani davranışı olan bir kişinin aile öyküsünü ele almak gerek. Kişinin aile öyküsünde yer alan madde bağımlılığı ya da OKB gibi durumlar bu davranışın artmasına neden olur. B yüzden ebeveynlerinde ya da kardeşlerinde bu tür davranış olan kişiler tedbir amaçlı kontrole gitmelidir.
Kleptomani Kuramsal Bakış Açısı
Bu davranışın ortaya çıkmasında hem genetik hem de çevresel faktörler rol oynar. Bu yüzden psikolojide farklı bakış açılarıyla kleptomani davranışını ele alalım.
Psikanalitik Yaklaşım : Kuramsal anlamda bazı insanların elde etmek istediğini ifade eder. Erken kayıp ya da ihmal sonucunda kişiler bazı şeyler elde etmek ister. Bu elde etmek istedikleri şeyleri ise hırsızlık yaparak sağlar. Bu tür durumlarda kişiyi hırsızlığa iten motivasyonun ele alınması gerekir.
Bilişsel Davranışçı Yaklaşım : BDT , bir kişinin hırsızlık yaparak güçlendiğini ifade eder. Böylece kili bir pekiştireç elde eder. Eğer ki ilk hırsızlıkta olumsuz bir durum meydana gelmezse davranış artar. Çünkü bir rahatlama ve doyum elde eder. Böylece davranış daha fazla ortaya çıkmaya başlar. Artan keyif alma durumu davranışı güçlü hale getirir. Ortaya çıkan hırsızlık dürtüsüne karşı koyulmaz. Yapılan her hırsızlık kişide var olan gerilimi azaltır. Böylece kişi yaptığı hırsızlığı stres atma olarak nitelendirir. Bu da olaylara daha olumlu bakmasına neden olur.
Biyolojik Yaklaşım : Bu yaklaşım ise kişinin beyninde var olan durumların kleptomani durumunu tetiklediğini ifade eder. Belirli nörotransmitter maddelerdeki düzensizlik hırsızlığı tetikler. Özellikle frontal lobdaki işlevsel bozukluk birincil nedendir. Yapılan çalışmalarda frontal lobta meydana gelen travmanın hırsızlık davranışına sebep olduğu ifade edilir. Diğer yandan ön beyinde meydana gelen değişimler baş dönmesi, saldırganlık, kişilik özelliklerinde değişime neden olur. Böylece davranışsal ve bilişse değişim de ortaya çıkar. Serotonin düzeyindeki eksiklik de önemli bir konudur.
Kleptomani Yaygınlığı Nedir ?
Nispeten nadir olduğu ifade edilir. Ancak kişilerin bu davranışlarını hukuki anlamda ifade etmemeleri de oranın düşük olmasında etkilidir. Yaşam boyu yaygınlığının %0.3 ile 0.6 arasındadır.
Kleptomani Nasıl Tedavi Edilir ?
En yaygın tedavi yöntemi altta yatan psikolojik sebepler gereği psikoterapidir. Bu noktada vücuttaki serotonin düzeyini yükselten SSRI’lar de diğer antidepresan ilaçlar da kullanılabilir. Ancak bu ilaçların etkin hale gelmesi için psikoterapi de gereklidir.
Genel anlamda psikoterapi sürecinde çalmaya iten sebepler üzerinde dururuz. Kişiyi rahatlamaya iten duygu düşünce ve davranış yapısı ortaya çıkar. Ardından ise tetikleyiciler üzerinde durulur. Böylece kişi dürtülerini tanır. Dürtülerinin nasıl ortaya çıktığını anlar. Diğer yandan ise bu dürtülerle beraber nasıl yaşayacağını test eder. Bu yüzden Dürtü Kontrol Bozukluğu tedavisi de gerekir.
Kleptomani kişinin yaşam kalitesini önemli şekilde düşürür. Bu yüzden sadece psikolojik bir rahatsızlık değildir. Hukuki anlamda da sorumluluğu vardır. Eğer ki sizde ya da bir yakınınızda bu durum söz konusuysa mutlaka destek alın.